|
Funkcje programu | Literatura | Wersja instalacyjna | Jan Czekanowski | Kontakt Historia tzw. diagramów Czekanowskiego, których tworzenie i edycję ułatwia program MaCzek sięga okresu poprzedzającego I Wojnę Światową. Wówczas Jan Czekanowski, przyszły sławny profesor antropologii, podjął się stworzenia metody badania różnic między kopalnymi czaszkami ludzkimi. Wyniki swoich prac opublikował w 1909 r. (zob. Literatura) a w roku 1913 opis metody "dyagnozy różnicowej" zamieścił w pierwszym polskim podręczniku do statystyki (Zarys metod statystycznych w zastosowaniu do antropologii). Dziś pojęcia diagramu Czekanowskiego, czy też jego odległości znane są wszystkim adeptom antropologii, geografii czy ekonometrii zainteresowanym statystyką.
Program MaCzek 3.3 Metodę zaproponowaną przez Czekanowskiego zaliczyć można do działu "analizy skupień" (cluster analysis) zwanej też "grupowaniem danych". W latach swej największej popularności (okres międzywojenny i lat pięćdziesiąte) uchodziły za niezwykle pracochłonne i zaawansowane matematycznie. Trzeba pamiętać, że wszystkie etapy obliczeń wykonywane były ręcznie. Obecnie wobec dostępności komputerów i odpowiedniego oprogramownia tworzenie diagramów jest o wiele łatwiejsze. Mimo iż od czasów świetności diagramów minęło sporo czasu i dysponujemy obecnie wachlarzem o wiele bardziej zaawansowanych technik analizy to wydaje się, że metoda ta może nadal być użyteczna, zwłaszcza wtedy, gdy skomplikowane zależności między obiektami w serii uniemożliwiają skuteczne wykorzystanie hierarchicznych metod grupowania.
Diagram opublikowany w podręczniku "Statystyka dla antropologów" z 1913 r. W latach 80. ubiegłego stulecia zaczęły powstawać pierwsze programy komputerowe służące do generowania diagramów Czekanowskiego. Jednym z nich był, opracowany na potrzeby botaników, Ediaczek [inf. własna - A. Sołtysiak]. Kolejnym program F. Szczotki [Bergman 2003]. W roku 1997 Arkadiusz Sołtysiak opracował pierwszą wersję programu MaCzek (MaCzek 1.0), który od tej pory był rozwijany we współpracy z Piotrem Jaskulskim. Aktualna wersja 3.3 pracuje w systemie Windows 9x/2000/XP i pozwala na tworzenie symetrycznych diagramów Czekanowskiego zawierających do 150 obiektów [Sołtysiak - Jaskulski 1999]. Aplikacja zawiera kilkanaście miar odległości dla danych przedziałowych i nominalnych, trzy metody automatycznego porządkowania diagramu oraz szereg dodatkowych funkcji ułatwiających korzystanie z metody Czekanowskiego, m.in. obsługę niepełnych danych (zob. Funkcje programu). Obecne prace nad programem:
Funkcje programu MaCzek w wersji 3.3
Przykład diagramu stworzonego przy pomocy programu MaCzek Literatura BERGMAN P., 2003, Wybrane metody odległości wielocechowych - rys historyczny, [w] Metody statystyczne w antropologii, 6 Warsztaty Antropologiczne im. Profesora Janusza Charzewskiego, Warszawa CZEKANOWSKI J., 1909, Zur Differentialdiagnose der Neandertalgruppe, Korespondentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, vol. XL, nr 6/7, ss. 44-47. CZEKANOWSKI J., 1910, Verwandtschaftsbeziehungen der Zentralafrikanischen Pygmaen, Korespondentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, vol. XLI, nr 9/12. CZEKANOWSKI J., 1911, Objektive Kriterien in der Ethnologie, Korespondentblatt der Deutschen Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, vol. XLIII, ss. 71-75. CZEKANOWSKI J., 1913, Zarys metod statystycznych w zastosowaniach do antropologii, Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, nr 5, Warszawa. CZEKANOWSKI J., 1926, Metoda podobieństwa w zastosowaniu do badań psychometrycznych, Badania Psychologiczne, t. 3, ss. 1-40. CZEKANOWSKI J., 1953, Dyskusja generalna [wypowiedĽ podczas Konferencji Antropologicznej w sprawie metod taksonomicznych we Wrocławiu 27 XII - 29 XII 1951 r.], Przegląd Antropologiczny, t. XIX, s. 223. JASKULSKI P., 2000, Profesor Jan Czekanowski (1882-1965) antropologi i statystyk, twórca metody diagnozy różnicowej, Kwartalnik Statystyczny, nr 5, ss. 36-37. KOSTRUBIEC B., 1982, Taksonomia numeryczna w badaniach geograficznych, Wyd. UWroc., Wrocław. SKRZYWAN W., 1952, Metoda grupowania na podstawie tablic prof. Czekanowskiego, Przegląd Antropologiczny, t. XVIII, ss. 583-599. SOŁTYSIAK A., 1997a, MaCzek 1.00. Język programowania diagramu Czekanowskiego, Biuletyn Antropologiczny, t.1, ss.11-20. SOŁTYSIAK A., 1997b, UMCzek 1.00. Ewolucyjny algorytm porządkowania diagramu Czekanowskiego, Biuletyn Antropologiczny, t.1, ss. 21-24. SOŁTYSIAK A., JASKULSKI P., 1999, Czekanowski's Diagram. A Method of Multidimensional Clustering [w:] "New Techniques for Old Times. CAA 98. Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology. Proceedings of the 26th Conference, Barcelona, March 1998", ed. J.A. Barceló - I. Briz - A. Vila, "BAR International Series" 757, Oxford, ss. 175-184. STĘŚLICKA W., 1953, Próba nowego graficznego przedstawienia diagramu J. Czekanowskiego, Przegląd Antropologiczny, t. XIX, ss. 405-408. SZCZOTKA F.A., 1972, On a method of ordering and clustering of object, Zastosowania Matematyki, t. 13, ss. 23-34. WANKE A., 1964, Sześćdziesiąt lat pracy naukowej Jana Czekanowskiego, Materiały i Prace Antropologiczne, Nr 70, ss. 7-18. Krótka biografia prof. Czekanowskiego
Wiecej o Janie Czekanowskim na stronach Wikipedii. Wersja instalacyjna 3.3.44 (plik .zip, ok. 2.5 MB) Wersja 3.3.49.Poprawiony błąd [run-time 6] pojawiający się podczas wywołania histogramu dla dużych diagramów, ponad 181 obiektów. Błąd wczytywanie plików z diagramami i macierzami oraz eksport do plików graficznych. Zip zawiera pliki maczek.exe i freeimage.dll. Instrukcja obsługi (do wersji 3.0) (plik pdf, ok. 100 kb) Kod Źródłowy programu (Visual Basic 6). Będziemy wdzięczni za informacje o błędach lub informacje o modyfikacjach wprowadzonych do programu. Prosimy jednocześnie o zachowanie informacji o autorach pierwotnego kodu. Kontakt z autorami
Arkadiusz Sołtysiak |
Jan Czekanowski (1882-1965), antropolog, etnograf, statystyk i językoznawca.
Był uczniem Rudolfa Martina, słynnego szwajcarskiego
antropologa i autora klasycznego podręcznika Lehrbuch der Anthropologie, którego standardy
do dziś są stosowane w antropologii. Po napisaniu doktoratu Czekanowski, jako pracownik
Królewskiego Muzeum Ludoznawczego w Berlinie, wziął udział w dwuletniej wyprawie
antropologicznej do środkowej Afryki (1906-1907). W 1910 r. przeniósł się do
Muzeum Antropologii i Etnografii w Petersburgu. W 1913 r. został kierownikiem
Zakładu Antropologicznego na Uniwersytecie we Lwowie. Po II Wojnie
Światowej osiadł w Poznaniu, gdzie kierował Katedrą Antropologii UAM. Był twórcą tzw. Lwowskiej
Szkoły Antropologicznej, zwolennikiem kierunku statystycznego w badaniach antropologicznych.
Piastował liczne funkcje naukowe i społeczne m.in. był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa
Statystycznego.